Werk en een fijn gezin. Hun leven was mooi, maar ze wilden graag meer zinvol contact met buren en wijkbewoners. Daarom namen Gea Overweg en Jaap Boersma zes jaar geleden het initiatief om EetZe op te richten, een project van meekoken en meeëten. Met succes! Hun huis werd al snel te klein voor 40 deelnemers. Met steun van de gemeente groeiden ze door naar een andere locatie. EetZe werd een beweging waarbij veel mensen aanhaakten. Het Leger des Heils zet dat nu voort want Jaap en Gea bouwen hard aan hun nieuwe project ‘Het 8ste Werk’; Hun unieke antwoord op de individualisering in onze maatschappij.

‘Wat je over hebt kun je delen’

Met Het 8^ste Werk gaan Jaap en Gea terug naar het ‘noaberschap’ in de Kamper samenleving. Op een boerenerf creëren ze een soort minimaatschappij met als belangrijkste basisprincipes dat iedereen ertoe doet en leeft vanuit het genoeg. Er worden 8 appartementen gebouwd voor mensen die dakloos raken. Om hun leven weer op de rit te krijgen kunnen zij onder voorwaarden tijdelijk een appartement huren. Deze bewoners werken en delen mee op het erf, net als de mensen die daar dagelijks komen om te klussen, in de moestuin te werken, mee te eten en anderen te ontmoeten.  Het 8^ste Werk wil een oase van rust zijn waar iedereen tijd en oog heeft voor elkaar. 

Dat klinkt mooi, maar ook heel idealistisch. Is dit plan reëel haalbaar? En hoe moeten mensen Het 8^ste Werk nu zien, als een rendabel bedrijf of als een goedbedoeld vrijwilligersinitiatief dat afhankelijk is van donateurs? Ik vroeg het Gea op een druilerige dinsdagochtend aan de keukentafel van hun huis aan de Zwartendijk in Kampen.

Gea heeft deze vragen inmiddels al tientallen keren beantwoord. “Logisch want we zijn een uniek project dat nieuwe principes nastreeft” zegt ze. “Toen we twee jaar geleden begonnen moesten we overal ons verhaal vertellen en gevoelsmatig Het 8^ste Werk tegen de berg opdrukken. Tot het moment dat mensen en organisaties in ons gingen geloven en zich aansloten. Financiers vinden ons plan zo inspirerend dat zij bereid zijn om extra mijlen met ons mee te lopen om het voor elkaar te krijgen. Meestal bestaan woongemeenschappen uit vrienden of gelijkgestemden, maar ons plan is echt vernieuwend. Wij hebben dus geen voorbeeld en bedenken alles zelf.”

“Onze hoofdfinancier is Stichting Kerkelijk Geldbeheer (SKG), die fungeert als bank voor onze hypotheek inclusief strenge eisen, 30 jaar looptijd en rente. Daarnaast hebben we voor de aankoop van dit erf subsidie gekregen van de Provincie Overijssel en € 150.000,-opgehaald met een crowdfunding. Dat bedrag bestaat voornamelijk uit leningen. SKG is niet alleen geldschieter, maar denkt kritisch mee en zet haar netwerk voor ons in. Wij krijgen bijvoorbeeld coaching op financieel vlak en dat werkt fantastisch. Studio Vers Bestuur helpt ons met het erfdelen, het vormen van een nieuwe mini-economie en hoe we onze buren daarbij kunnen betrekken.”

“En om op je vraag terug te komen, we zijn straks een gezond financieel bedrijf dat zichzelf bedruipt. Voor onze exploitatie willen we niet afhankelijk zijn van giften. Onze inkomsten bestaan uit de verhuur van 8 appartementen, een bed & breakfast en een pipowagen. Eventuele economische winst investeren we direct weer in Het 8^ste Werk. Naast Jaap en mijzelf komt er nog een tweede beheerder. Onze vergoeding bestaat uit een basisinkomen, meer hebben we niet nodig. De beheerders wonen op het erf in een bedrijfswoning. We zien Het 8^ste Werk als een soort proeftuin voor de maatschappij waarin we antwoord geven op de vragen hoe noaberschap werkt, hoe consuminderen in een ruileconomie werkt en hoe we mensen weer tot hun recht kunnen laten komen.”

‘De overheid legt de potentie van de samenleving plat’

“Het frustreert mij dat er altijd óver de samenleving wordt gepraat, geregeld en beslist” zegt Gea. “Gemeenten en andere overheidspartijen nodigen ons regelmatig uit om te sparren en dan wordt er gevraagd ‘wat moet er voor kwetsbare groepen georganiseerd worden’. Met de beste bedoelingen lijkt er bijna een arrogantie bij professionals te bestaan dat alleen zij weten hoe het moet. De focus ligt ook op het negatieve, denk bijvoorbeeld aan de week van de eenzaamheid en de week van de armoede. Ik zie daardoor twee reacties ontstaan in de samenleving. Een groep die denkt ‘we worden toch niet gezien en gehoord, we doen er niet toe’. En een groep die zegt ‘we moeten gewoon doen en volgen wat de overheid zegt’. Het resultaat is dat de samenleving achteroverleunt en steunt op regels en wetten. Zo legt de overheid de potentie van de samenleving plat en corona versterkt dat nog eens. Mensen vinden het lastig om even naar de buren te lopen en met elkaar in gesprek te gaan. Er ontstaat een soort verlamming in het weinige noaberschap dat er nog is. Bovendien worden mondige mensen steeds mondiger en mensen die dat niet zijn trekken zich nóg verder terug.”

Protest tegen dure zorgindicaties en het slot op de woningmarkt

“Met Het 8^ste Werk kijken wij juist naar de krachten die er in de samenleving zijn. Het is een kwestie van omdenken. Noaberschap is eenvoudigweg omzien naar en zorgen voor elkaar. Vroeger was dat vanzelfsprekend, maar we zijn dat grotendeels kwijtgeraakt. Jaap en ik zijn ervan overtuigd dat we met noaberschap voor een belangrijk deel voorkomen dat problemen te groot worden en mensen dure zorgindicaties nodig hebben. Bij ons komen geen doelgroepen, maar mensen op een kantelpunt in hun leven. Zo’n kantelpunt heeft ieder mens weleens, daar hoeven we geen labels aan te hangen.”

“Voor ons is het simpel. Onze kinderen gaan het huis uit en wij hebben de tijd, energie, ruimte, kennis en werkervaring om dit te kunnen doen. Bovendien vinden wij het vanuit onze overtuiging belangrijk om te delen. Dat betekent dat mensen op ons erf kunnen wonen en leven, maar wel zelf moeten zorgen dat ze hun leven weer op de rit krijgen. Daarbij leunen ze net zoveel op ons als op hun ouders, familie, vrienden en buren. Dat stukje normalisatie vinden wij belangrijk. Iedereen kan iets ontvangen, maar ook iets geven. Wij zijn beheerders, geen hulpverleners. Verwacht van ons dus geen structuur of daginvulling. Je mag meeëten maar het is ook leuk als je zelf eens kookt. Je mag mee helpen klussen, maar ik ga het je niet vragen. Bij ons staat gelijkwaardigheid voorop, wij willen géén afhankelijkheidsrelatie. Daarom zijn we ook geen Zorgboerderij en werken we niet met indicaties. Die voorkomen we juist” lacht Gea.

‘Iedereen kan zomaar ineens dakloos worden’

“Mensen denken er liever niet aan maar dakloos worden kan je zomaar overkomen” vertelt Gea. “Ik zie genoeg voorbeelden. Een relatie die ineens over is terwijl je dat totaal niet zag aankomen. Daar sta je dan op straat, alleen of met je kinderen. Veel mensen kunnen dan nergens heen. Ze slapen buiten of in auto’s, kunnen zich nergens wassen of douchen en raken door die omstandigheden vaak ook nog eens hun werk kwijt. Ze glijden steeds verder af. Ik ontmoette eens een twintiger met een baan en een woning, maar toen haar relatie plotseling stopte raakte zij zo in paniek dat ze haar post niet meer openmaakte. In no time belandde ze in de schulden en werd haar huis uitgezet. Zo snel kan het dus gaan. Ook in gezinnen bijvoorbeeld als een jongere alle kanten op stuitert en ouders niet kunnen geven wat hun kind nodig heeft of de sociale steun daarvoor missen. Doordat de zorg wordt afgeknepen hebben zij geen recht op begeleiding en ontstaat een onhoudbare situatie waarin zij aan hun lot worden overgelaten. Voordat de boel escaleert kan het voor iedereen beter zijn dat zo’n jongere tijdelijk het huis uitgaat.”

“Binnenkort worden op ons erf 8 appartementen gebouwd. Mensen die op een kantelpunt in hun leven dakloos worden kunnen onder strenge voorwaarden tijdelijk een appartement bij ons huren. Dat geeft ze tijd en rust om hun leven weer op de rit te krijgen. Een dak boven hun hoofd werkt preventief, het voorkomt dat ze verder afglijden. Na anderhalf jaar moeten ze doorstromen naar een reguliere woning. Waarborgen dat die doorstroming op gang blijft is gezien de woningmarkt onze grootste uitdaging, daarom werken we intensief samen met de woningbouwvereniging. Daarnaast is het mooi dat de gemeente Kampen veel sociale huurwoningen gaat bouwen. Onze planning was dat de appartementen afgelopen zomer klaar zouden zijn, maar corona heeft alles vertraagd. Dus ook ons verdienmodel. De druk is hoog, we verwachten in januari te gaan bouwen. Omdat alles prefab is zijn we dan over zo’n drie tot vier maanden klaar op voorwaarde dat alle bouwmaterialen beschikbaar zijn. Het komend halfjaar blijft een spannende periode voor iedereen die bij de bouw betrokken is.”

Hadden jullie veel tegenslagen en uitdagingen?

“Het is goed dat je vooraf niet weet waar je tegenaan loopt en waar je energie naartoe gaat” lacht Gea. “Het overleg met de financiers vroeg heel veel rekenwerk, waarbij we ook alle mogelijke tegenslagen doorrekenden in ons businessmodel. We hebben iemand die daar heel kritisch met ons naar kijkt en helpt om ons bedrijf financieel gezond te laten zijn. Ik dacht echt weleens ‘oh nee we hadden het bijna klaar’ als we vanwege materiaalkosten plotseling weer in onzekerheid terechtkwamen, ook financieel. Dan moet je jezelf steeds opnieuw motiveren én de vraag stellen wat wijsheid is; Gaan we door of gaan we niet door? Daar hielpen allerlei betrokken professionals ons gelukkig doorheen. Terugkijkend zijn alle vergunningen binnen twee jaar gerealiseerd. Een ode aan de gemeente Kampen en de mensen die met ons meedenken! Ook onze financiers doen hun uiterste best om in mogelijkheden te denken. Terugkijkend werden onze tegenslagen veroorzaakt door omstandigheden, niet door onwil. Mensen geloven in de opzet van Het 8^ste Werk en bijten zich erin vast.”

Oké en dan nu het erf. Wat zijn jullie plannen?

“Voor alles op en rond het erf zijn we wel afhankelijk van anderen. We hebben mooie plannen zoals een moestuin en een meditatietuin. We gaan ook een schuur bouwen van hergebruikt materiaal, daarvoor hebben we mensen met ervaring nodig. We vinden het fijn als ondernemers of kerken zich aan ons willen verbinden en onderdeel willen zijn van Het 8^ste Werk. Doordat zij hun kennis, ervaring of materialen met ons delen kunnen wij ons verder ontwikkelen. Zoals bijvoorbeeld de ondernemer die ons zijn graafmachine leende of de glaszetter die tegen kostprijs de ramen in onze kantine zette.”

“We maken letterlijk alles met elkaar en tegenvallers zorgen weer voor verbondenheid. We hadden bijvoorbeeld een afspraak gemaakt met iemand die gratis onze schuur zou afbreken, alles mee zou nemen en op zijn eigen terrein weer zou opbouwen. Maar dat ging ineens niet door, dus verzonnen we plan B. We breken de de schuur nu samen met vrijwilligers af. Alleen de dakplaten vinden we niet verantwoord, dat gaat ons wel zo’n vijf- tot tienduizend euro kosten. Dat is niet leuk, maar het is aan de andere kant ook de beweging waar we in zitten. Wij raken daar niet van in paniek omdat door zo’n tegenslag ook mooie dingen ontstaan. De wekelijkse klusclub komt gewoon drie dagen extra en er staan in ons netwerk mensen op die ook voor ons aan de slag gaan. Zo bouwen we met elkaar aan een beweging waarin iets samendoen meer waarde krijgt dan iets alleen doen. Of zoals een Afrikaans spreekwoord het mooi zegt: “If you want to go fast, go alone. If you want to go far, go together. Als je snel wilt gaan, ga dan alleen. Als je ver wilt komen, ga dan samen op weg.”

Iedere maandag klusdag, iedere zondag lunch

“Op dit moment houden we iedere maandag klusdag en wekelijks een zondagse lunch van 12.00 tot 14.00 uur. Gezellig samenzijn is daarbij belangrijker dan het eten zelf. Die lunch is ook weer zo’n mooi verhaal. Een mevrouw die zich bij Het 8^ste Werk betrokken voelt komt hier ieder weekend klussen en koopt dan voor een klein bedrag afgeprijsde artikelen bij de Lidl. Vaak koop ik dan nog groente met 35% korting waar ik soep van kook. Mensen die komen lunchen doen een kleine donatie in de pot en soms krijgen we geld van een kerkcollecte of een statiegeldactie in de supermarkt. Die bijdragen uit de gemeenschap werken ook weer verbindend, zo wordt Het 8^ste Werk steeds meer van iedereen. Tijdens de maaltijd zien we weer écht contact ontstaan over wezenlijke onderwerpen. Soms knallen de discussies over tafel, maar er is veel onderling respect.”

Misschien een rare vraag, maar wat doen jullie op dit moment de hele dag?

Gea lacht. “Er zijn regelmatig ontwikkelingen waardoor we ons voorstel voor de financiering moeten aanpassen zoals een adviesbureau dat nog een gat in het budget ontdekt. Dat levert weer uitzoekvragen op en dat kost ons soms wel een halve dag of twee dagen. Verder overleggen we veel met de woningbouwvereniging en denken mee over maatschappelijke ontwikkelingen in een meerjarenplan. We worden ook steeds vaker door gemeenten en kerken gevraagd om een presentatie te geven over onze visie en wat we doen. En omdat ons businessmodel gebaseerd is op noaberschap besteden we veel tijd aan relaties leggen en betrouwbaar zijn in wederdiensten leveren.  Dat brengt ons veel en levert duurzame samenwerkingen op. Op dit moment zijn we druk met de ontwikkeling van onze nieuwe website. Dat soort diensten kopen we niet in, we krijgen hulp van verschillende mensen. Iedereen die zich voor ons inzet krijgt een rondje op het erf waarbij we alles uitleggen.”

Hoe wordt het 8ste werk gedragen in de buurt?

“Toen wij hier kwamen wonen was een week daarvoor de lockdown ingegaan. We hadden dus bepaald geen natuurlijke start in de buurt. De gemeente adviseerde ons nadrukkelijk om de buurt goed mee te nemen in onze plannen. Maar hoe doe je dat als je geen mogelijkheid hebt om elkaar te zien? Het was dus best spannend of er weerstand zou komen tegen onze vergunningaanvraag. We gaan hier toch een minidorpje creëren met twee bedrijfswoningen. Daarom vond ik het zo tof dat er geen enkele negatieve reactie kwam! Iedereen denkt en doet mee. In maart was hier nog een tornado en dat veroorzaakte een grote puinhoop. Bomen om, ramen gesneuveld. Toen stond iedereen bij elkaar te stofzuigen, ramen werden vervangen tegen kostprijs en kinderen hielpen ook mee. Wij staan er niet alleen voor en worden breed gedragen door de buurt, zowel door bewoners als bedrijven.”

Is er iets concreets wat jullie nú nodig hebben?

“Ja, dit huis moet gesplitst worden in twee bedrijfswoningen. We zoeken een architect of ontwerper die daarover mee wil denken en een tekening kan maken. De bouw gaan we dan met elkaar doen. De een levert deskundigheid en de ander materiaal. We snappen natuurlijk dat niet altijd alles gratis kan. Dat hoeft ook niet. Zo hebben we ondernemers die ons een stap verder helpen tegen materiaalkosten. Ook daar zijn we heel blij mee.”

“Verder zoeken we nog een bouwkundige die meekijkt bij de bouw van de hooischuur. En we hebben een groenontwerp en plantplan nodig voor zowel de moestuin als het groen op en rondom het erf.”

Hoe zie je de toekomst van Het 8ste werk?

“Wij vullen een gat dat misschien nog niet zo zichtbaar is. Over twee jaar zijn we volop bezig en komt er een soort beweging op gang. Mijn droom is dat ook andere gemeenten zich gaan realiseren dat er een sterke behoefte is aan een nieuwe manier van samenleven. Zij kunnen ons om hulp vragen zodat we in heel Nederland vergelijkbare plekken creëren waar mensen tot rust komen, elkaar helpen en ontmoeten. Daar gaan we voor!”

Meer weten of een bijdrage leveren?

https://het8stewerk.nl/ (NB: binnenkort wordt deze website compleet vernieuwd!)

Telefoon 06 – 312 735 55 of mail het8stewerk@gmail.com