‘Ik wil met biologische en circulaire koffie een duurzame beweging inzetten in de starre koffiewereld’ staat er op zijn website. Het is direct duidelijk, Tjerk Kooistra is een man met een missie. In januari 2020 startte hij zijn bedrijf Anders Koffie. De naam zegt het al, Tjerk doet het anders en heeft met zijn Zwolse bedrijf een uniek concept in Nederland. Maar hoe zet hij in zijn eentje een duurzame beweging in gang in een enorme koffiewereld vol invloedrijke grote bedrijven? Ik vroeg het Tjerk op een zonnige ochtend.

Op het moment dat we elkaar spreken verwachten Tjerk en zijn vriendin binnenkort hun eerste kindje, daarom wil Tjerk graag bij haar in de buurt blijven. We ontmoeten elkaar in de kleine, gezellige oude stadswoning die ze pas hebben gekocht. Inmiddels is dochtertje Fenne op 22 mei geboren. Met een fijne kop ‘Anders Koffie’ aan de eettafel val ik maar gelijk met de deur in huis.

Op jouw website staat dat je een duurzame beweging wil inzetten in een starre koffiewereld. Hoezo starre koffiewereld?

Tjerk: “De koffiewereld bestaat vooral uit handelaren, het is geen fijne wereld. Die handelaren zijn bezig met geld en niet met duurzaamheid. Daar maak ik mij zorgen over, juist omdat koffie van zichzelf geen duurzaam product is. Op de koffieplantages worden veel bestrijdingsmiddelen gebruikt, dat is slecht voor zowel de consument als de aarde. Het grootste deel van de enorme koffiebonenproductie die ‘de grote koffiejongens’ opkopen is niet biologisch. En voor het verpakken van de koffiebonen na de oogst gebruiken ze een schrikbarende hoeveelheid plastic die niet wordt gerecycled. Er zijn inmiddels wat ontwikkelingen, maar de koffiewereld heeft rijkelijk laat haar verantwoordelijkheid genomen met betrekking tot duurzaamheid en afvalstromen.”

Waar komt die starheid vandaan denk je?

“Dat is zo gegroeid. Het zijn echte handelaars en die gaan voor het geld. Dat begint al bij de verkoop van de koffiebonen aan de eerste handelaar. Daarna volgen er meestal zes, zeven en soms wel acht tussenhandelaren voordat de koffie bij de consument is. Die tussenschakels verdienen eraan, maar voegen niets toe. Duurzaamheid matcht niet met het verdienmodel van grote koffieproducenten. Zij willen gewoon kilo’s en koffiemachines verkopen. Kiezen ze voor een echte omslag in duurzaamheid dan moeten ze hun verdienmodel opnieuw bekijken en helemaal terug naar af. Het zou een gave ontwikkeling zijn als ze dat zou lukken.”

“Ik droomde al langer van een eigen product met een positieve impact op mens en milieu. Daar begon het mee. Mijn droom werd langzaam concreter toen ik voor mijn andere bedrijf I Swipe onderzoek en marketing deed voor een koffiebedrijf. Voor die opdracht belde ik met verschillende koffiebedrijven. Zo kreeg ik een beeld van hoe het daar werkte en leerde ik hoe potentiële klanten in die branche reageren. Naast het bellen deed ik ook onderzoek naar koffiebedrijven en kwam veel dingen tegen die beter zouden kunnen… en die ik zelf anders zou doen” vult Tjerk lachend aan. “Om mijn droom waar te maken wist ik dat ik een grote markt nodig had. Alleen dan zou ik met een duurzaam en circulair product echt een verschil kunnen maken, want zoiets past niet bij iedereen. Koffie wordt natuurlijk veel gedronken en ik ben zelf ook een echte koffieliefhebber. Zo kwam het hele plaatje bij elkaar.”

Oké, jouw product werd dus koffie. Maar hoe ben je met je bedrijf begonnen?

“Eerst heb ik vooral veel nagedacht over alle facetten van Anders Koffie en de stappen die ik wilde zetten op het gebied van duurzaamheid en circulariteit. Mijn missie en visie kregen vorm. Daarna deed ik verder onderzoek naar koffieleveranciers. De koffieleverancier die mij de marketingopdracht gaf voor I Swipe hielp met een tip over een duurzame Nederlandse koffiebrander. Ik ging met die brander in gesprek. Daaruit bleek dat hij tachtig procent minder CO2 uitstoot, een prettige service heeft en een relatief snelle levering. Dat was perfect voor mij. Ook omdat ik in het begin kleine batches kon bestellen. In oktober 2019 startte ik met het ontwikkelen van Anders Koffie en twee maanden later ontving ik mijn eerste batch. Mijn droom kwam uit, zo ben ik begonnen.”

Er zijn natuurlijk meer bedrijven die biologische koffie verkopen. Wat is er nu precies anders aan jouw Anders Koffie?

“Het verschil is dat mijn focus op duurzaamheid en circulariteit ligt. Biologische koffie is daar een onderdeel van. Daarvoor heb ik een SKAL certificatie. SKAL Biocontrole houdt toezicht of ik met Anders Koffie voldoe aan de biologische EU-verordening, de Nederlandse Landbouwkwaliteitswet en de reglementen en grondslagen van SKAL Biocontrole. Zowel vanuit de overheid als wereldwijd moet die controle er zijn. SKAL maakt de keten van voorkant tot achterkant goed sluitend. Voor biologische bonen betaal ik een hogere inkoopprijs. Ik vind het mooi dat ook de biologische koffieboeren daardoor een veel betere prijs ontvangen. Zij moeten ook wel investeren om biologisch te kunnen werken, maar dat staat niet in verhouding tot wat het hen extra oplevert.”

“Allereerst kies ik bewust voor een Nederlandse brander die veel minder CO2 uitstoot dus duurzamer is. En ik bezorg mijn koffie bij klanten in en rondom Zwolle met mijn Anders Koffiets. Buiten de regio maak ik gebruik van Cycloon fietskoeriers. Zo zorg ik voor een duurzame levering.”

“Mijn doel is om volledig circulair te zijn. Afgezien van een bedrijf in het westen van het land zorg ik met Anders Koffie als enige in Nederland voor recycling van de koffiezakken. Die komen bij mij terug en worden opnieuw gebruikt. Ik laat er bijvoorbeeld boodschappentassen en wijnkoelers van maken. Ik ben nu ook bezig met de ontwikkeling van rugzakken en lunchzakken. Het leuke is dat ik daarmee mensen inspireer om creatief na te denken over wat ze van die koffiezakken kunnen maken. Een klant had bijvoorbeeld buiten aan de muur een soort bloemzakje gemaakt. Daar ging hij plantjes in telen.” Hij lacht. “Best gek hoor. Dan krijg ik foto’s van die zakken met mijn hoofd op de sticker en zie ik dus een paar keer mijn eigen hoofd aan de muur hangen!”

Dan enthousiast: “Zal ik het je even uitleggen? Het is heel simpel. Je knipt de koffiezak halverwege open en vult hem met tuinaarde en een plantje. Het voordeel van de aluminium binnenkant is dat de aarde niet uitdroogt en ook nog eens koel blijft! Veel beter dan plastic, zo heeft de zak ook echt een functie. Ik vind dat hele leuke ontwikkelingen en dat wil ik natuurlijk ook graag. Mensen benaderen mij zelfs of ze wat zakken mogen lenen om zelf iets te maken. Hoe gaaf is dat?!”

Ben je nu volledig circulair?

“Nee, dat wil ik nog verbeteren door ook het afvalproduct koffiedik opnieuw te gebruiken. Daarom ben ik een samenwerking aangegaan met Yigit Ispir van Zwolsche Zwammen. Hij gebruikt koffiedik om eetbare zwammen op te laten groeien. Wij hebben samen een circulaire kweekset ontwikkeld, daar gebruiken we mijn koffiezakken voor. Koffiedik is voor Zwolsche Zwammen een belangrijke grondstof terwijl het bij sommige van mijn klanten in de afvalbak belandt. Daarom willen we samen onze weg vinden in het hergebruik van koffiedik. Logistiek is dat nogal een uitdaging, je moet koffiedik namelijk binnen twee dagen ophalen anders gaat het schimmelen. Maar het zou wel een uniek USP zijn als we dat voor elkaar kunnen krijgen!”

“Yigit wilde zijn kweeksets voor de zwammen verduurzamen want hij moest steeds nieuw plastic en karton gebruiken. Hij vroeg of ik zou kunnen testen of de kweek in een gebruikte koffiezak zou kunnen. Voor een kweekset heb je namelijk een donkere ruimte nodig met in het begin weinig zuurstof. Dat kun je realiseren met mijn gebruikte verpakking. Daardoor kan de schimmel van de zwam zich ontzettend goed ontwikkelen. Na zo’n drie weken trokken we de sticker van de verpakking, sneden ergens een kruis in en toen groeiden de zwammen er heel snel uit!” Tjerks gezicht licht op. “Dat was echt een kick. Ja toen wisten we gewoon, we hebben een nieuw product! Prachtig. Ik krijg er zoveel energie van om innovatief bezig te zijn en iets unieks te bedenken. Dat we zonder veel extra handelingen met een gebruikte zak een nieuw product hebben gemaakt is gaaf” lacht Tjerk.

Klinkt goed! Kan ik er een maaltijd mee maken?

Hij grijnst. “Nou, de hoeveelheid is heel wisselend. Je hebt wat extra paddenstoeltjes in je pasta, maar het resultaat is nog wel koffiedik kijken.”

Ik denk aan Max Havelaar en Tony Chocolonely. Kun je eigenlijk een vergelijking trekken tussen koffie en cacao als het gaat om eerlijke, duurzame handel?

“Tony Chocolonely is fairtrade, mijn bonen zijn dat niet. Ik zie mijn toekomst in direct trade, dus rechtstreekse inkoop van biologische koffie zonder tussenhandelaar. Bij biologische koffie is het een voordeel dat alle stappen van productie tot en met eindproduct verplicht gedocumenteerd moeten worden. Er is dus een behoorlijke controle waardoor schimmige handel eigenlijk niet mogelijk is. Ik kies bewust voor een sociaal maatschappelijke impact door mijn verantwoording te nemen voor het afval koffiezakken en koffiedik. Om dezelfde reden ben ik van plan om samen te gaan werken met sociale werkplaatsen. Ik zoek het meer in de sociaal maatschappelijke hoek omdat ik weinig invloed heb op alles wat er gedaan wordt aan de andere kant van de wereld. Ik heb niet alleen te maken met boeren, maar ook met landen en regeringen.”

De controle op biologische koffie voorkomt schimmige handel zeg je. Als jij dan je doel bereikt om met direct trade rechtstreeks in te kopen klinkt dat voor mij als fair trade.

“Voor fairtrade heb je een label nodig, daar moet je je voor aanmelden en dat kost geld. Als ik direct trade kan realiseren ben ik mogelijk óók fair trade, alleen niet op die manier gecertificeerd. Fairtrade gaat met name over kinderarbeid en de controle daarop is een voortdurend proces. Er zijn vaak controles, maar helemaal garanderen dat er geen kinderarbeid is kunnen ze niet. Voor mij zou het al een mooie volgende stap zijn om het gesprek over kinderarbeid aan te gaan met een potentiële nieuwe leverancier. Dat wil ik doen zodra ik met direct trade aan de slag ga. Het zal afhangen van mijn ontmoeting met de koffieboer en wat mijn indruk is van zijn professionaliteit, maar ik kan het niet blijven controleren. Dat probleem hebben fair trade labels natuurlijk ook. Overal waar mensen werken met slechte intenties bestaat er een risico en je hebt te maken met een ander land en een andere cultuur. Je blijft altijd afhankelijk van degene die je ontmoet. Voor nu is mijn eerste doel volledig circulair zijn aan de achterkant van het proces. Als dat loopt kan ik mij verder focussen op de voorkant en direct trade.”

“Ik geniet erg van tevreden klanten” antwoordt Tjerk enthousiast. “In mijn eerste jaar maakte ik heel veel kosten en fietste bijvoorbeeld voor 1 kilo koffie naar Zwolle Zuid. Toen dacht ik echt weleens waar doe ik het voor. Dat is nu zo anders. Ik krijg veel energie van tevreden klanten en mijn omzet wordt steeds serieuzer, daar ben ik blij mee. Ik geniet ook van het fietsen, een beetje om me heen kijken, hoofd leegmaken en mijn verstand even op nul. Lekker bezig zijn. Als mensen voor de eerste keer bestellen bel ik ze of het uitkomt dat ik de koffie kom bezorgen. Een mooi moment om mijn verhaal te kunnen vertellen. Klanten zien mijn fiets en mijn beleving. Ik ben een eigenwijze ondernemer en probeer zoveel mogelijk zelf te doen, dus ook de bezorging. Daar reageren klanten positief op, maar als ik het niet meer alleen kan zal ik daar iemand voor in dienst nemen. Zoals de Dijk in ‘ik kan het niet alleen’ erover zingt hè” lacht hij.

“Door dit interview laat jij me terugkijken naar alles wat ik heb opgebouwd” gaat hij dan verder. “En dat is weleens goed. Ik ben ongeveer anderhalve dag per week met Anders Koffie bezig en bezorg de koffie op twee avonden en één middag. Een jaar geleden had ik niet durven dromen dat ik inmiddels één dag per week met mijn kleine meid kan doorbrengen zonder dat ik financieel inlever. Ik ben er nog niet, maar ik zit wel op een stijgende lijn, daar haal ik veel voldoening uit. En bedrijven weten mij steeds beter te vinden. Mijn reviews op Google zijn geweldig, ook daar geniet ik ontzettend van. Ik vind het mooi dat ik mensen echt blij maak met mijn product vanwege de circulaire en goede gedachte erachter.”

Wat maakt voor jou een geslaagde dag?

Op serieuze toon zegt Tjerk: “Als ik van betekenis kan zijn voor mensen, als ik iemand blij kan maken. Weet je, mensen praten vaak vooral over hun bedrijf, hun werk en hun succes, maar dat is niet waar het in het leven over gaat. Ik wil een goed mens zijn voor mijn omgeving en mensen die het niet altijd even makkelijk hebben. Natuurlijk geniet ik van de impact van mijn missie en visie met Anders Koffie. Maar ik haal nóg meer voldoening uit goed doen voor een ander. Dat is ook hoe mensen je onthouden, niemand praat op je begrafenis over hoe succesvol je was.”

“In het weekend doe ik vrijwilligerswerk, daarmee ben ik écht betekenisvol. Ik ga iedere zaterdag met een eenzame man van rond de 75 op pad. Samen naar de stad om een biertje te drinken en we zouden een keer samen naar PEC Zwolle gaan. Hij keek daar heel erg naar uit, maar ja toen kwam de lockdown… Het is weleens een drempel om te gaan in mijn drukke ondernemersbestaan. Desalniettemin zie ik ook hoeveel energie hij en ik eruit halen als we elkaar weer zien. Als ik dan zie hoe blij hij is als ik kom weet ik weer waarom ik het doe. Dat is wat mij drijft. Ik wil iemand zijn die om anderen geeft en ook daadwerkelijk iets doet voor anderen. Dat maakt ook wel dat ik ontzettend druk ben en soms moet leren om nee te zeggen.” Dan direct erachteraan: “Maar tegen dat vrijwilligerswerk ga ik geen nee zeggen! Ik wil anderen inspireren om dat ook te doen. Iedereen heeft wel een uurtje tijd per week over. Ik vind dat mensen meer naar elkaar zouden moeten omkijken en zo moeilijk is dat niet. Stop met nadenken, begin gewoon! Als wij dat allemaal zouden doen, zou de wereld al zo ontzettend veel mooier worden.”

“Het zit hem soms in hele kleine dingen. Ik had een PlayStation die ik niet meer gebruikte en wist zeker dat ik iemand in Zwolle daar ontzettend gelukkig mee kon maken. Ik zette mijn netwerk in iemand te vinden. Zo gaf ik op een doodgewone donderdagmiddag mijn PlayStation aan een Syrisch jongetje.” Ik zie dat Tjerk geraakt is door de herinnering. “Echt… dat koppie vergeet ik nooit meer! Zoiets maakt echt mijn dag. Dit is de manier waarop ik in het leven sta. Anders Koffie past bij wie en wat ik wil zijn. Bij de inbreng die ik in de maatschappij wil hebben.”

“Mijn doel is om binnen vijf jaar 500 klanten te hebben. Niet persé hele grote klanten, want die willen vaak koffiemachines en afnamecontracten. Die handelsmindset past niet bij mij. Ik sta voor mijn product en kan het met koffie en afval bewust anders doen. Dat lukt me niet met machines. Onderhoud en de techniek is een vak apart en ik ben niet erg technisch aangelegd. Ik heb er ook geen feeling mee en het vraagt om een heel nieuwe businessmodel met betrekking tot het hergebruik van bijvoorbeeld oude machines. Ik focus me graag op de koffie en het duurzame proces. Mijn klanten zijn bedrijven met zo’n 10 tot 15 werknemers en particulieren. Mensen die biologisch en circulariteit hoog in het vaandel hebben staan.

“Daarnaast zou ik het echt heel vet vinden om binnen twee of drie jaar samen met Zwolsche Zwammen in een pand te zitten. Gescheiden bedrijven maar samen volledig circulair zijn, dat zie ik wel als de toekomst. Als ik steeds meer ga verkopen krijg ik ook meer gebruikte koffiezakken, maar ik wil wel circulair blijven. Dat soort ontwikkelingen vragen veel van mijn creativiteit, maar dat vind ik juist een leuke uitdaging. Misschien ga ik dan wel werken met koffieblikken omdat die goed opnieuw te gebruiken zijn.”

“Ik betaal nu al mijn investeringen uit mijn eigen zak. Zodra ik een redelijke financiële basis heb opgebouwd is het mijn ambitie om een keer naar Peru te gaan en rechtstreeks prijsafspraken te maken met de koffieboer. Onze onderlinge betrokkenheid wordt dan ook groter. Maar eerst wil ik volledig circulair zijn.”

Wat maakt jou trots op Anders Koffie?

“Bij dit soort concepten zie je vaak dat er een bak marketing en een investeerder achter zit. Ik ben er trots op dat ik alles zelf doe. Het enige dat ik er in steek is tijd, energie en vooral bevlogenheid. Ik ben attent en reageer snel als mensen contact zoeken. Dat helpt om contact te krijgen met potentiële klanten. Ik kan echt vanuit mijn missie en visie ondernemen doordat ik niet financieel afhankelijk ben van Anders Koffie. Ik merk dat ik een trendsetter ben in de markt, dat er iets verandert. Daar ben ik ook trots op. Ik zoek bewust naar de juiste mensen om mij heen die zien wat ik doe en daar oog voor hebben. Want ik kom ook mensen tegen die gebruik maken van mijn idee om bijvoorbeeld zelf boodschappentassen te maken van verpakkingsmateriaal. Dat is niet leuk, op zulke momenten ervaar ik mijn kwetsbare kant van het ondernemerschap.”

Die mensen kom ik in mijn vak ook tegen. Maar een kunstje kopiëren en snel geld scoren voelt voor klanten heel anders dan oprecht bevlogen en betrokken zijn. Ik denk dat mensen dat onderscheid wel maken. Ik geloof erin dat oprechte bevlogenheid het op de lange termijn altijd wint.

“Dat geloof ik ook. Ik ben er trots op dat het zo goed mag gaan met Anders Koffie. Het is leuk om steeds bekender te worden en te merken dat mijn concept gaat werken. En dat ik daarmee ook laat zien dat je wat kunt bereiken als je iets echt graag wil. Dat gevoel geef ik ook terug aan de studenten die ik met I Swipe begeleid. Begin gewoon, ga het doen! Onderweg leer je en maak je fouten. Maar jij bent wél degene die aan jouw droom werkt, niemand anders. Kijk nou naar die koffiemarkt. Ik heb zóveel concurrenten maar er was nog geen Anders Koffie” zegt Tjerk tevreden.

Wat zou jij de lezers van dit interview willen meegeven?

“Dromen, durven doen! Als je iets graag wil kun je dat bereiken. De enige die je tegenhoudt ben je zelf. Pak het aan, ga ervoor en vraag mensen om hulp. Schroom daar niet in. Stop met praten, met vertellen wat je graag zou willen. Ga het doen want daarmee maak je het verschil!”

Ook zin in koffie met een goed verhaal? Check de website van Anders Koffie!